İddaa' neden zor kazanılır ?

rd. Doç Cem Başlevent: İstanbul Bilgi Üniversitesi, Ekonomi Bölümü

Zaten futbol maçlarını izleyip sonuçları tahmin ediyorduk. Tahminlerimizle para kazanma fırsatı sunan 'İddaa' oyunu bu nedenle çok tuttu. Ancak bu işin pek de kolay olmadığı çabuk görüldü.
Herhangi bir maçı doğru tahmin etme olasılığı yüzde 70 olan bir oyuncunun dört maçın tümünü doğru tahmin etme olasılığı yüzde 25. Yüzde 50 başarısı olan bir oyuncunun dört maçı tahmin etme olasılığı ise yüzde 6'ya düşüyor.
Spor Toto Genel Müdürlüğü lisanslı, futbol maçları sonuç tahmini bahis oyunu İddaa, birkaç yıldır internet ile sınırlı olan bahis çılgınlığını köşebaşındaki bayiye kadar getirdi ve oyun birkaç ay içinde Sayısal Loto ve Milli Piyango'yu aşan bir popülarite kazandı. İddaa'yı bu kadar cazip kılan, Türk halkının futbol aşkını ve kısa yoldan para kazanma merakını bir araya getiren bir oyun/ piyango olması olsa gerek. Zaten futbol maçlarını izliyorduk, sonuçlar üzerine tahmin yapıyorduk; şimdi bir taraftan bunları yapıp bir taraftan da az çok para kazanma heyecanını yaşamak fena olmuyor gerçekten de.
Ancak çok büyük çoğunluğumuz için bu heyecan ve kurmaya başladığımız hayaller, ya Fransa 2. liginden gelen bir son dakika golü haberi ya da Siirt Köy Hizmetleri oyuncusunun penaltıyı kaçırması ile suya düşüyor. Futbol topunun yuvarlak olmasına belki de ilk kez bu kadar bozuluyoruz. Ve şüphelenmeye de başlıyoruz, "acaba bu İddaa'cılar bizi bir şekilde kandırıyor mu" diye. Aşağıdaki satırlarda İddaa ve benzer bahis oyunlarındaki oranların nasıl belirlendiğini, İddaa organizasyonun nasıl kâr ettiğini ve kârını artırmak amacıyla oyuncuları herhangi bir yönlendirmeye tabi tutup tutmadığını (örneğin, sürpriz sonuçları tercih etmeye teşvik etmek gibi) anlamaya çalışacağız.

Oranların Hesaplanması

İddaa'daki oranlar, meraklılarının iyi bildiği gibi, basit bir formül ile oluşturuluyor. Organizatörler her üç sonuç için kendi değerlendirmelerine göre birer olasılık belirliyorlar. Ev sahibi galibiyeti=.60, beraberlik=.25, deplasman galibiyeti=.15 gibi. Sonra bu olasılığın toplam olasılıklar (ya da olasılıklar toplamı, yani '1') içindeki payına göre bir oran hesaplıyorlar. Örneğin, gerçekleşme olasılığı yüzde 25 olarak öngörülen sonuç için 1/.25 formülü ile 4.0 oranı ortaya çıkıyor. (İddaa'daki 'çifte şans' ve 'ilk yarı sonucu-ikinci yarı sonucu' oyunlarındaki oranlar da aynı olasılıklarla tutarlı olarak belirleniyor.) Ancak, işletme maliyetlerini karşılamak amacıyla ve piyasadaki tekel gücünden de faydalanarak bu sayılar belli bir katsayı oranında azaltılıyor. İddaa oyununda söz konusu katsayı 1.2. Yani İddaa organizatörlerince yukarıda 4.0 olarak hesaplanan oran 1.2'ye bölünerek 3.3 elde ediliyor ve oyuncunun karşısına çıkan oran 3.3 sayısı oluyor. İnternet üzerinden bahis oynatan şirketler kendi aralarında daha büyük bir rekabet yaşadıklarından, bu katsayının 1.1 civarına kadar düştüğü ve İddaa'dan daha yüksek oranlar yayımladıkları bilinmekte. Örneğin, yukarıda İddaa'nın 3.3 olarak belirlediği oran, diğer şirketlerde 3.6 olabiliyor.
İddaa'nın kâr marjının yüksekliği yalnızca oyunculara sunduğu düşük oranlardan kaynaklanmıyor. Yine internet bahis şirketlerinden farklı olarak, İddaa oyuncuların en az dört maç için tahminde bulunmasını şart koşuyor ve asıl kârı da buradan sağlıyor. Çünkü en iyi tahminci bile, kendini sadece 4 maç ile sınırlasa bile, büyük ihtimalle bir yerde yanılıyor. Herhangi bir maçı doğru tahmin etme olasılığı yüzde 70 olan bir oyuncunun 4 maçın tümünü doğru tahmin etme olasılığı yüzde 25 [=.7Ë.7Ë.7Ë.7]civarında. Herhangi bir maçı doğru tahmin etme olasılığı yüzde 50'ye düştüğünde ise dört maçı da doğru tahmin etme olasılığı bir anda yüzde 6'ya iniyor.
Peki, kazanma şansının bu kadar düşük olduğu bir ortamda oyuncuların organizatörler tarafından belli tahminleri yapmaya yönlendirilmesi söz konusu mu? Bu soruyu cevaplamak amacıyla 9-29 Kasım tarihleri arasında İddaa oyununda yer alan 630 maça ait oranları ve gerçekleşen sonuçları içeren bir veri tabanı oluşturduk.
630 maçın yaklaşık yarısı olan 283 tanesini ev sahibi takımlar kazanırken geri kalan maçlar beraberlikler ve deplasman galibiyetleri arasında eşit olarak dağılmış. İddaa'da yer alan oranların (yukarıda bahsettiğimiz oran=1/ (olasılık Ë 1.2) formülü ile) tekabül ettiği olasılıklar bu dağılım ile büyük ölçüde tutarlı. Her üç sonuç için İddaa'da belirlenen olasılıkların 630 maçtaki ortalama değerlerini aldığımızda gerçekleşen oranlara çok yakın sayılar elde ediyoruz. Tablonun (1) ve (2) numaralı sütunlarındaki yüzdeleri karşılaştırdığımızda hata payının sadece yüzde 1-2 civarında olduğunu görüyoruz.
İddaa'daki oranların genel anlamda gerçek maç sonuçlarıyla tutarlı olması, maç bazında da doğru tahminler yapıldığı anlamına gelmiyor. Yayımlanan oranlara bakarak İddaa organizatörlerinin hangi sonucu (ya da sonuçları) en olası gördüklerini ve bu tahminin doğru çıkıp çıkmadığını maç bazında incelediğimizde ortaya ilginç bir tablo çıkıyor. İddaa'cılar hiçbir maçta beraberliği en olası sonuç olarak görmüyorlar. Yani, beraberliğe verilen oran hiçbir maçta diğer oranların her ikisinden de küçük değil. Buna karşılık, maçların yüzde 79'unda (495/630) ev sahibi galibiyeti, yüzde 23'ünde (143/630) ise deplasman galibiyeti öngörülüyor. Burada (tablonun (3) numaralı sütunu) toplamın yüzde 100'den fazla çıkmasının sebebi bazı maçlarda (veri tabanımızda sekiz tane böyle maç var) iki sonuca eşit olasılık verilmiş olması.
Gerçekleşen sonuçlarla bu öngörüleri karşılaştırdığımızda İddaa'cıların maç bazında çok da iyi tahminciler olmadıkları ortaya çıkıyor. Tablonun (4) numaralı sütununda görüldüğü üzere, 283 ev sahibi galibiyetinin 248 tanesini (yüzde 88) doğru tahmin ederek ev sahibi galibiyetlerini tahmin etmede başarılı olmakla beraber, aynı beceriyi diğer sonuçlarda gösteremiyorlar. Söz konusu oran, beraberliklerde yüzde sıfır (0/174) ve deplasman galibiyetlerinde yüzde 39'a (67/173) düşüyor. Genel anlamda ise yüzde 50'lik (315/630) bir başarı söz konusu. Bu noktadaki dengesizlikten, kötü niyet algılamak yerine organizatörlerin de, aynen oyuncular gibi-maçların yarıdan fazlasının bu iki sonuçtan biriyle biteceğini bilmelerine karşın-beraberlikleri ve deplasman galibiyetlerini öngörmede zorlandıkları sonucunu çıkartabiliriz. Bu durumun oyuncular için, beraberlikleri doğru tahmin etmeye odaklanıp, bu sonuca verilen görece yüksek oranlardan yararlanma fırsatı yarattığı dahi söylenebilir.

Tahminlerin Değerlendirilmesi

İddaa oyununda yer alan oranların objektif olarak belirlenip belirlenmediği konusunda daha kesin bir yargıya varmak amacıyla, veri tabanımızdaki 630 maçtaki her 3 sonuç için belirlenmiş tüm olasılıkları (630x3= 1890 tane) büyüklüklerine göre 20 grupta topladık ve her bir gruba dahil sonuçların gerçekleşme oranlarını inceledik. Örneğin, organizatörlerce yüzde 25'lik bir olasılık öngörülen 125 sonucun (bunların arasında hem galibiyetler hem beraberlikler bulunmakta) 33 tanesinin gerçek sonuç olarak ortaya çıktığı, yani gerçekleşme oranının yüzde 26.4 olduğunu bulduk ki bu öngörülen olasılık olan yüzde 25'e çok yakın bir sayı. Analizdeki genel durumu özetleyen grafikte de görüldüğü üzere, İddaa'da düşük olasılık verilen sonuçların gerçekleşme oranı da aşağı yukarı aynı oranda düşük. Buna karşılık yüksek olasılık verilen sonuçların gerçekleşme oranın da yüksek olması, oranların gerçekçi bir şekilde belirlendiği yargısını teyit edici nitelikte.
Sonuç olarak, İddaa organizasyonu sunduğu düşük oranlar ve en az dört maç tahmini yapma şartını koşmasından dolayı eleştirilebilir. Öte yandan, elimizdeki veriler, yayımlanan oranlarda herhangi bir yönlendirme olmadığını ve organizatörlerin oranları belirlerken ellerinden geldiği kadar objektif davrandıklarını gösteriyor. Ancak ilgili literatürde çok kez belirtildiği üzere, bu objektifliğin, bahis şirketlerinin oyuncuları çok düşünmelerinden değil, birçok müşterilerinin aksine, risk almayı sevmemelerinden kaynaklandığını not etmekte fayda var. İddaa'cıların maç bazında çok iyi tahminci olmamaları ise, oyunculara onlardan daha doğru tahminler yaparak para kazanma fırsatını -düşük bir olasılıkla da olsa- sunmakta.

saol kardeşşş